Қаңлы туралы алғаш рет б.з.д. 2 ғасырдың жазбаша деректерінде айтылды. Олардың мәліметтері бойынша, қаңлылар Қазақстанның оңтүстігінде, оның орталығы Сырдарияда орналасқан болуы мүмкін.
Қаңлылардың бүкіл өмір сүру кезеңіндегі саясатының жалпы тенденциясы Жібек жолының - Ферғана мен Арал теңізі аралығындағы Сырдария бойымен өтетін бөліктерді бақылауында ұстауға ұмтылу болды.
Қаңлы халқының этникалық сипаты туралы мәселе қиын. Осы уақытқа дейін қаңлылардың қай тілде сөйлегені туралы ортақ пікір жоқ. Бірқатар зерттеушілердің пікірі бойынша қаңлылар түркітілдес халық болған.
Басқа зерттеушілер қаңлылар Солтүстік Иранның мал өсіруші тайпаларына жатады және олар біздің заманымыздың 1-мыңжылдығының ортасында ғана түркі тайпаларының әсерінен этникалық келбеті мен тілін өзгерте бастады деп санайды.
Олар сондай-ақ қаңлылар иран тілінде сөйлейтін сақтардың ұрпақтары деп санайды.
Соңғы жылдардағы археологиялық зерттеулер Қаңлы халқының сыртқы түрін елестетуге мүмкіндік береді. Ол бізге бір кездері былғары негізге тігілген сүйек тақтайшалардағы ойылған бейнелер түрінде жеткен. Пластиналар бірінші ғасырлар басындағы Қаңлы үйінділерін қазу кезінде табылды.
Оның бірінде атты және жаяу жүгінші сарбаздардың шайқасы, екіншісінде - жылқы аулау көрінісі көрсетілген. Шайқастарға және аң аулауға қатысушылардың барлығы бірдей этникалық типке жатады. Барлығының бастары сопақ, төбелері сүйір, маңдайлары төмен. Шаштары құлақ артына қарай таралған. Көздері гауһар тәрізді, мұрындары үлкен, сәл өркешті, жігерлі иектері бар. Портретті иекке дейін салбырайтын мұрт пен сақал аяқтайды. Сарбаздар кафтанға тігілген пластинкалы жартылай сопақ немесе қабыршақ тәрізді тақтадан жасалған қорғаныш сауыттарын киген. Бастарында дөңгеленген шлемдер, мойындары брондалған жағалармен жабылған. Қарулары ұшы үшкілденіп келетін ұзын найзалармен бейнеленген: қынабы белдікке қос таспамен бекітітетін екі жүзді ұзын семсерлер, жебесі үш қырлы оқтары бар құрама садақтар, кең бөлігі садақтың өзіне, екі бөлігі оқтарға арналған үш бөлімді қорамсақтары болған.
Кезінде Қаңлылар басым болған жерлерде археологтар ескерткіштердің үлкен тобын анықтап, оларды археологиялық мәдениеттерге жатқызды. Біріншісі Ташкент оазисінде, екіншісі - Қаратау етегіндегі Сырдарияның орта ағысында Таласқа дейінгі аудандарда кең таралған.
Осылайша, Б.з. ғасырлар тоғысында және біздің заманымыздың 1-мыңжылдығының бірінші жартысында Қазақстанның оңтүстігінде Шығыс тарихында маңызды рөл ойнаған Қаңлы деген үлкен және қуатты мемлекеттік бірлестік болды және дамыды. Қаңлыны Қытаймен, Парфиямен, Риммен және Кушан империясымен саяси, экономикалық және мәдени қатынастар байланыстырды.